Wonen in Ittersum - waar eeuwenoude geschiedenis leeft tussen modern Zwolle-Zuid

Als je door Ittersum wandelt, loop je door meer dan een buurt - je loopt door levende geschiedenis. Waar Zwolle-Zuid vanaf de late jaren zeventig oprees uit weide- en tuinbouwgronden, vormde Ittersum al eeuwenlang een eigen gemeenschap met een eigen karakter. Dit is een van de twee buurtschappen die eigenlijk nooit echt verdwenen toen de stad over het spoor sprong. Tussen moderne woningen vind je hier nog de oude boerderijen die vertellen over een tijd toen dit land nog groen was en de stad een verre buur.

Ittersum is bijzonder omdat het beide werelden in zich draagt: de rust van het landelijke verleden en de dynamiek van modern stadsleven. Het oude buurtschap heeft zijn plek behouden temidden van het grootste stadsdeel van Zwolle. Waar andere plekken volledig transformeerden, is Ittersum "enigszins gespaard gebleven", zoals oud-bewoners het zeggen. Die continuïteit maakt deze plek uniek.

Van Karolingische tijd tot Hanzestad: de diepe wortels

De naam Ittersum zelf verklapt al veel. Net als Berkum, Windesheim en Wijthmen stamt de naam uit de vroege middeleeuwen. De uitgang "-um" komt van het oude "-heem", wat woonstede of huis betekende. Ergens tussen het jaar 750 en 900, in de Karolingische tijd, ontstonden deze nederzettingen in het gebied tussen IJssel en Vecht. Dat was een tijd van grote verandering. Onder het gezag van de Franken ontwikkelde de regio zich snel. Nieuwe organisatievormen, groei van de bevolking, stimulering van landbouw en handel - de economische bloei was ongekend. De buurtschappen die in deze periode ontstonden, zouden een millennium later nog steeds hun namen dragen.

De eerste schriftelijke vermelding van Ittersum dateert uit 1207. In dat jaar schonk de bisschop van Utrecht de novale tienden, een soort winstbelasting op nieuw ontgonnen land, in de buurtschappen Wijthmen en Ittersum aan het kapittel van Deventer. Het was een bureaucratisch document, maar het bewijst dat Ittersum toen al een gevestigde gemeenschap was. Van een landgoed Ittersum is al in 1374 sprake. De familie Van Ittersum, een oud Overijssels riddermatig geslacht, bezat hier eeuwenlang grond. Hun stamreeks begint met Roelof van Ittersum die van 1364 tot 1418 vermeld wordt. Sinds het midden van de zestiende eeuw waren de Van Ittersums beschreven in de Ridderschap van Overijssel.

Ook Johan van Ittersum liet zijn sporen na in de geschiedenis van Zwolle. Rond 1400 brak hij kasteel de Werkeren af, een kasteel waarvan de resten eeuwen later in het park de Stadshoeve zouden worden gevonden. Johan wilde op die plek een havezate bouwen, een versterkt huis dat paste bij zijn status als ridder. Het buurtschap Ittersum lag eeuwenlang aan de rand van het kerspel van Zwolle, het kerkelijke gebied dat Zwolle omringde. De stad Zwolle zelf groeide en bloeide, vooral in de vijftiende eeuw toen het als lid van de Hanze een belangrijke handelsstad was. Maar daarbuiten, in buurtschappen als Ittersum, ging het leven in een langzamer ritme. Hier was het land de baas.

Een eigen stopplaats aan het spoor

De negentiende eeuw bracht ook naar Ittersum de moderniteit. In 1864 werd de spoorlijn van Utrecht doorgetrokken naar Zwolle. Later, in 1891, kreeg Ittersum zelfs een eigen stopplaats aan de spoorlijn tussen Zwolle en Wijhe, aan de lijn die verder liep naar Leeuwarden.

Het was maar een bescheiden halte, geen groot station, maar het betekende veel voor de bewoners. Plotseling was Zwolle geen dagenlange reis meer maar een kwestie van minuten. Markten, werk, familie, alles kwam binnen bereik. De stopplaats fungeerde tot 3 juni 1918, toen hij gesloten werd. Tegen die tijd waren er andere vervoersmiddelen opkomen die de kleine stopplaatsen minder noodzakelijk maakten.

Maar die decennia van treinverbinding hadden wel een blijvende impact gehad. Ittersum was niet langer een geïsoleerd buurtschap maar een plek die verbonden was met de wereld. Die verbondenheid zou alleen maar toenemen.

Het einde van Zwollerkerspel en de opname in Zwolle

Tot 1967 behoorde Ittersum niet eens tot de gemeente Zwolle. Het maakte deel uit van Zwollerkerspel, een landelijke gemeente die Zwolle omringde als een groene krans. Ittersum, Schelle, Oldeneel, Wijthmen, Berkum, het waren alle buurtschappen met hun eigen karakter en cultuur. Maar de stad groeide. Zwolle wilde expanderen en de kleine gemeente Zwollerkerspel stond daar in de weg. In 1967 werd Zwollerkerspel opgeheven. Het grootste deel, waaronder alle buurtschappen rondom Zwolle, ging op in de provinciehoofdstad. Voor de bewoners was het een ingrijpende verandering. Ze waren plotseling stadsmensen geworden, ook al voelde hun leefomgeving nog steeds landelijk.

Die eerste jaren veranderde er ook nog niet veel. Ittersum bleef Ittersum - een buurtschap met boerderijen, velden en wegen die naar nergens leken te leiden. Maar iedereen wist dat het niet lang meer zou duren. Zwolle zat dichtgeslibd en moest uitbreiden. En uitbreiden kon alleen naar het zuiden.

De sprong over het spoor: Zwolle-Zuid ontstaat

In 1976 wees het Rijk Zwolle aan als groeistad. De Randstad dreigde overbevolkt te raken, en steden als Zwolle moesten de druk opvangen. Maar Zwolle kon niet verder binnen zijn bestaande grenzen, alle ruimte was op. De enige optie was uitbreiding ten zuiden van de spoorlijnen die de stad doorkruisten. Het was een technisch ingewikkeld project. Lange tijd waren die spoorlijnen een onneembare barrière geweest. De ontsluiting zou te duur zijn. Maar nu betaalde het Rijk mee, en plots werd het mogelijk. Er werden tunnels ontworpen, de IJsselallee zou de nieuwe verkeersader worden.

Op 20 december 1977 gebeurde wat niemand echt had verwacht te zien: Commissaris van de Koningin Jan Niers sloeg de eerste paal in de grond van Zwolle-Zuid. Het was de grootste uitdaging die de Hanzestad ooit was aangegaan. Op de weides en landbouwgronden waar Ittersum en Schelle eeuwenlang als buurten hadden geleefd, zou een complete nieuwe stad verrijzen. Voor de oude Ittersummers was het een vreemde gewaarwording. Hun dorpje zou letterlijk omringd worden door nieuwbouw. Zichtlijnen die er altijd waren geweest zouden verdwijnen. Wegen waar je iedereen kende zouden volgebouwd worden met huizen van vreemden. Het was onvermijdelijk, maar het deed pijn.

Gespaard maar niet vergeten

Toch gebeurde er iets opmerkelijks. Waar het oorspronkelijke buurtschap Hanzeland volledig verdween onder kantoorpanden en nieuwbouw, werden Ittersum en Schelle relatief gespaard. De oude kern van Ittersum, nu Oud-Ittersum genoemd, bleef grotendeels intact. De boerderijen bleven staan, velen verbouwd tot woonhuizen maar nog steeds herkenbaar. Het was bewust beleid. Bij de ontwikkeling van Zwolle-Zuid werd rekening gehouden met het historische karakter van de oude buurtschappen. Niet alles hoefde nieuw te zijn. De oude kernen gaven het nieuwe stadsdeel juist karakter, verbinding met het verleden.

Tussen 1979 en 2000 groeide Zwolle-Zuid uit tot het grootste stadsdeel van Zwolle, met ruim 30.000 inwoners. De hele wijk werd gebouwd rondom de twee oude buurtschappen Ittersum en Schelle. Die buurtschappen waren niet langer dorpen buiten de stad maar harten binnen een nieuwe stad. De nieuwe buurten die ontstonden droegen de namen van het oude land: Geren, Gerenlanden, Gerenbroek, Ittersumerlanden, Ittersumerbroek. Het was een manier om de geschiedenis te eren, om te zorgen dat het verleden niet volledig uitgewist werd door de toekomst.

Oud-Ittersum vandaag: het groene hart

Wat nu Oud-Ittersum heet, is de oude kern van het buurtschap. Het beslaat ongeveer 35 hectare en telt ruim 1.400 inwoners verdeeld over bijna 600 woningen. Het is geen grote buurt, maar wel een buurt met een sterk eigen karakter. Waar veel andere delen van Zwolle-Zuid bestaan uit rijtjeswoningen en modern nieuwbouw, heeft Oud-Ittersum een meer dorps aanzien behouden. De straten zijn wat smaller, de bebouwing wat gevarieerder. Tussen moderne woningen staan nog oude boerderijen, sommige met rieten daken, die herinneren aan de tijd dat dit land was en geen stad.

Het merendeel van de woningen hier zijn koopwoningen - meer dan in de meeste andere buurten in Zwolle-Zuid. De huizen zijn veelal eengezinswoningen met tuinen. Het is een buurt die aantrekkelijk is voor gezinnen die zoeken naar meer ruimte en een groenere omgeving binnen de stad. De bevolking van Oud-Ittersum is wat ouder dan gemiddeld in Zwolle, met een grote groep inwoners tussen 25 en 65 jaar. Het zijn vaak gevestigde huishoudens, mensen die hier bewust voor gekozen hebben en niet snel meer vertrekken. De gemiddelde huishoudens zijn ook wat groter - rond de twee-en-een-half personen.

Groen en rust in de stad

Een van de grote voordelen van wonen in Ittersum is het groen. Oud-Ittersum ligt verscholen tussen parken en groene zones die kenmerkend zijn voor heel Zwolle-Zuid. Het Ittersumerpark ligt vlakbij, een ruim opgezet park met een grote vijver, wandelpaden, speelvoorzieningen en een heuvel met uitzicht over het park, de IJssel en het dorp Windesheim. In de vijver staat een bijzonder appartementencomplex op pilaren en een eilandje met moerascypressen, unieke elementen die het park karakter geven. Er is een buurtweide, ruimte voor honden, en de rust die je in drukke stadsdelen niet snel vindt.

Ook de nabijheid van de IJssel is een groot pluspunt. Binnen enkele minuten fietsen zit je aan de rivier, waar je kunt wandelen langs de dijk of fietsen richting Hattem of Windesheim. Het fietsroutenetwerk "Rondje Zwolle" is gemakkelijk toegankelijk vanuit Ittersum en biedt talloze mogelijkheden voor recreatie. Voor mensen die houden van bewegen is Ittersum een ideale uitvalsbasis. Hardlopen door het park, wandelen langs het water, fietsen door het buitengebied, het ligt allemaal binnen handbereik. Je bent in de stad maar voelt je nooit opgesloten.

Voorzieningen en bereikbaarheid

Ittersum profiteert van alle voorzieningen die Zwolle-Zuid biedt. Het winkelcentrum van Zwolle-Zuid ligt op fietsafstand en biedt een breed scala aan winkels voor dagelijkse boodschappen en meer. Ook voor onderwijsvoorzieningen zijn er diverse opties binnen het stadsdeel. De bereikbaarheid is uitstekend. De IJsselallee, de ringweg die door het Rijk medegefinancierd werd bij de ontwikkeling van Zwolle-Zuid, zorgt voor snelle verbindingen met de A28 en de rest van Zwolle. Met de auto ben je binnen enkele minuten op de snelweg richting Utrecht of Groningen.

Met de fiets ben je binnen 10-15 minuten in het centrum van Zwolle. De routes zijn veilig en goed onderhouden. Veel bewoners gebruiken de fiets als dagelijks vervoermiddel - voor werk, boodschappen, sociale contacten. Ook het openbaar vervoer is goed geregeld. Buslijnen verbinden Zwolle-Zuid met andere delen van de stad en Station Zwolle ligt op enkele kilometers afstand. Dat moderne station biedt directe treinverbindingen naar vrijwel alle grote steden in Nederland.

Gemeenschap en identiteit

Wat Ittersum bijzonder maakt is het gemeenschapsgevoel. Waar veel moderne wijken anoniem aanvoelen, heeft Ittersum iets behouden van het dorpskarakter van vroeger. Mensen kennen hun buren, er zijn actieve buurtverenigingen, en er is trots op de geschiedenis. Die geschiedenis wordt ook levend gehouden. Oud-bewoners organiseren lezingen over de oude buurtschappen, er zijn digitale dorpswandelingen waarbij mensen kunnen zien hoe het er vroeger uitzag. Het boek "Zwolle Zuid, tussen stad en IJssel" documenteert de transformatie die het gebied heeft ondergaan.

Ook sportverenigingen spelen een belangrijke rol in de gemeenschap. De wijk Ittersum heeft zijn eigen voetbalvereniging die al generaties lang mensen bij elkaar brengt. Sport is een manier waarop continuïteit wordt gecreëerd, waarop nieuwe bewoners zich kunnen mengen met oude families. In Zwolle-Zuid is er regelmatig een markt, er zijn wijkcentra waar tal van activiteiten worden georganiseerd, en er zijn initiatieven van bewoners zelf die de leefbaarheid vergroten. Van buurttuinen tot straatfeesten - mensen steken hier hun handen uit de mouwen.

Verschillende gezichten van Ittersum

Het is belangrijk om te begrijpen dat "Ittersum" meerdere betekenissen heeft. Er is Oud-Ittersum, de oude kern waar we het vooral over hebben gehad. Maar er is ook de hele wijk Ittersum, die bestaat uit zeven buurten: Geren, Gerenlanden, Gerenbroek, Oud-Ittersum, Ittersumerlanden, Ittersumerbroek en de Oude Mars. Samen vormen deze buurten de wijk Ittersum, een van de drie wijken binnen Zwolle-Zuid (naast Schelle en Soestweteringlanden). Ittersum telt in totaal meer dan 15.000 inwoners en is dus een substantieel deel van het stadsdeel.

Elke buurt heeft zijn eigen karakter. Gerenlanden ontstond tussen 1979 en 1985 en bestaat vooral uit woonerven. Gerenbroek is later toegevoegd. Ittersumerlanden en Ittersumerbroek zijn weer heel anders van opzet. Er zijn typische jaren '70, '80 en '90 woningen te vinden, elk met hun eigen stijl. Vooral in het begin van de bouw verrezen veel "bloemkoolwijken" - wijken waar straten en huizenrijen kris kras door elkaar staan en van bovenaf gezien op een bloemkool lijken. Die chaotische opzet was mode in de jaren zeventig, bedoeld om menselijke maat te behouden en rechte, saaie straten te vermijden.

Archeologische schatten onder de oppervlakte

Wat veel bewoners niet weten is dat ze wonen op historisch zeer waardevolle grond. Bij de aanleg van de buurt Ittersumerbroek in 1993 werden grondsporen gevonden van twee paalcirkels uit de bronstijd. Het gaat hierbij mogelijk om prehistorische zonnekalenders - structuren die in Nederland niet eerder waren gevonden. Deze cirkels staan bekend als het Zwolse Woodhenge.

Ook werden er veel klokbekers gevonden, karakteristieke aardewerken voorwerpen uit de bronstijd. Archeologisch onderzoek toonde aan dat het gebied tussen 2100 en 600 voor Christus voortdurend of met tussenpozen bewoond is geweest. De oudste sporen van menselijke aanwezigheid stammen zelfs uit de jonge steentijd.

Dit betekent dat mensen hier al meer dan 4000 jaar geleden woonden. Ze kozen dit gebied vanwege de hogere, drogere gronden tussen de rivieren - plekken die beschut maar vruchtbaar waren. Het landschap dat duizenden jaren van rivierafzettingen, wind en klimaatverandering heeft gevormd, met zandhoogten en rivierduinen parallel aan de IJssel, maakte dit een aantrekkelijke plek om te leven.

Voor wie is Ittersum geschikt?

Ittersum is bij uitstek geschikt voor gezinnen die zoeken naar ruimte, groen en gemeenschap binnen een stedelijke context. De combinatie van goede scholen, veilige straten, parken en speelvoorzieningen maakt het een ideale plek om kinderen op te laten groeien. Ook voor mensen die waarde hechten aan geschiedenis en karakter is Ittersum aantrekkelijk. Je woont niet zomaar ergens - je woont op een plek met een verhaal, een plek waar je de lagen van tijd kunt voelen. De oude boerderijen tussen moderne huizen vertellen dat verhaal elke dag opnieuw.

Voor actieve mensen die houden van buitensporten is de omgeving ideaal. Wandelen, hardlopen, fietsen - het ligt allemaal voor de deur. De nabijheid van de IJssel en het uitgebreide netwerk van fietsroutes in de regio bieden eindeloze mogelijkheden. Mensen die een sterke gemeenschap zoeken vinden die in Ittersum. Het is geen anonieme wijk maar een plek waar mensen elkaar kennen, waar buurtverenigingen actief zijn, waar samen dingen worden ondernomen. Die sociale cohesie is waardevol, vooral in een tijd waarin mensen steeds meer op zichzelf zijn.

Minder geschikt is Ittersum voor mensen die de drukte van het centrum willen, die alles binnen loopafstand willen hebben, of die geen behoefte hebben aan een auto. Hoewel goed bereikbaar met fiets en openbaar vervoer, is Ittersum toch een stuk van het centrum verwijderd. Voor dagelijkse boodschappen ben je afhankelijk van de voorzieningen in Zwolle-Zuid of moet je naar het centrum fietsen.

De toekomst van Ittersum

Zwolle blijft groeien en daarmee ook Zwolle-Zuid. Er zijn plannen voor verdere ontwikkeling van het gebied, voor nieuwe woningen, betere infrastructuur, meer groen. De gemeente heeft ambitieuze doelen gesteld voor vergroening, bij nieuwe ontwikkelingen wordt gestreefd naar toevoeging van groen per nieuwe woning op stadsniveau. Voor Ittersum betekent dit dat het groene karakter behouden zal blijven. De oude kern zal beschermd worden, het is erkend erfgoed, de basis waarop het hele stadsdeel is gebouwd. Maar daaromheen zal de ontwikkeling doorgaan.

De uitdaging is om groei en behoud in balans te houden. Hoe hou je het dorpse karakter vast terwijl je de stad laat groeien? Hoe zorg je dat nieuwe bewoners zich verbonden voelen met de geschiedenis? Hoe behoud je gemeenschapszin in een steeds groter wordend stadsdeel? Het zijn vragen waar Ittersum mee worstelt, net als veel andere plekken in Nederland waar stad en land elkaar raken. Maar tot nu toe is het gelukt om beide werelden samen te laten bestaan. De oude boerderijen staan nog steeds, de verhalen worden nog steeds verteld, en nieuwe generaties ontdekken de plek waar hun grootouders misschien al woonden.

De waarde van continuïteit

In een wereld die snel verandert heeft continuïteit waarde. Ittersum biedt die continuïteit. Het is een plek waar geschiedenis tastbaar is, waar je kunt zien hoe tijd over het landschap heeft bewogen, waar generaties hun sporen hebben achtergelaten.

Van de paalcirkels uit de bronstijd tot de boerderijen uit de achttiende eeuw, van de stopplaats aan het spoor tot de moderne wijk - elke laag vertelt een deel van het verhaal. En samen vormen die lagen wat Ittersum is: een plek waar verleden en heden elkaar ontmoeten, waar stad en land samenvloeien, waar moderne wooncomfort en historisch karakter hand in hand gaan.

Wonen in Ittersum betekent deel uitmaken van dat verhaal. Het betekent je bewust zijn van de keuzes die eerder zijn gemaakt, van de mensen die hier eerder leefden, van het land zoals het ooit was. Maar het betekent ook kijken naar de toekomst, naar wat Ittersum kan worden, naar hoe je zelf bijdraagt aan de volgende laag van geschiedenis.

Jouw plek in Ittersum?

Overweeg je een huis in Ittersum te kopen of te verkopen? Of ben je gewoon nieuwsgierig naar de mogelijkheden in dit unieke deel van Zwolle-Zuid? AAN Makelaars als makelaar in Zwolle kent Zuid goed, en begrijpt de bijzondere waarde van een plek met zoveel geschiedenis. We helpen je graag om de juiste keuze te maken.

Direct hulp van AAN Makelaars in Ittersum?

Maak dan nu je keuze